Wat je altijd al over leer wilde weten!

Hoe wordt leer gemaakt?

Niet zelden krijgen wij de vraag ‘hoe wordt leer eigenlijk gemaakt?’. Daar hebben wij maar één antwoord op: het wordt niet gemaakt. Leer groeit namelijk. Het is de huid van een dier, die na het overlijden zodanig wordt behandeld dat het natuurlijke bedervings proces wordt gestopt.  Als je namelijk niets zou doen, blijft er van die huid heel weinig over. Dat chemische proces om de huid te conserveren heet looien. Lang, lang geleden werden bessen en bladeren al als natuurlijke looistoffen gebruikt. Ze werden samen met de huiden in water gedrenkt, zodat het afstervingsproces vertraagde. Tegenwoordig gebruikt men bij het professioneel leerlooien verschillende looistoffen. Van plantenextracten tot synthetisch (gemaakte) looistoffen. En elke leerlooierij heeft zijn eigen, goed beschermde receptuur voor iedere leersoort die ze maken. Leer is dus een geconserveerde dierenhuid, die naast water en vet voor 96% uit de belangrijkste huidproteïne collageen bestaat.

Chroom- en plantaardig gelooid leer
Leer kan met chroomzouten of plantaardig gelooid worden. Het met plantenextracten looien van leer kan lang duren, soms wel tot 100 dagen, het leer wordt reebruin en enigszins hard. Met de ontdekking van het looien met chroomzouten, aan het einde van de 19e eeuw, is de looitijd aanzienlijk korter geworden. Het resultaat is een leer wat soepeler en zachter is dan het plantaardig gelooide leer. Bijkomend voordeel is dat het probleemloos in alle gewenste, zelfs hele felle, kleuren gekleurd kan worden.

Leer kan dus op verschillende manier gelooid worden. De looiing en wat er tijdens het hele proces met leer wordt gedaan, bepaalt welke eigenschappen het leer krijgt. Zo kan het een glad, soepel en elegant tassenleer worden, of juist een stevig, wat ruwer leer voor bijvoorbeeld bergschoenen.

Er zijn heel veel manieren om leer in te delen, en daaruit zijn ook veel namen ontstaan.

Zo is de hele huid van een koe eigenlijk veel te dik om er iets mee te kunnen aanvangen.
De huid wordt daarom opgesneden in 2, maar soms ook meer, lagen. Naast de bovenste laag, met aan de bovenkant de nerf, kennen we een tweede laag, het splitleer, en ook nog een derde laag, de ondersplit. Iedere laag heeft zijn eigen eigenschappen en kan voor verschillende doeleinden worden ingezet.

Iedere laag van de huid wordt apart gelooid. Wil je een glad leer of een ruw leer, een natuurlijk nerfbeeld of liever geprint? Wordt het leer veelgebruikt, moet het sterk zijn? Met de looiing wordt gekeken welke eigenschappen eraan gegeven worden.

We nemen je mee op een reis langs de meest gebruikte termen en benamingen:

Wat is…

• Glad leer
Het klinkt misschien logisch, maar met glad leer bedoelen we alle leersoorten met een glad oppervlak. De bovenlaag is niet extra bewerkt om een ruwere afwerking te laten zien.

Een goed voorbeeld van glad leer is het nappaleer. Nappaleer is meestal chroomgelooid, doorgeverfd leer. (zie het blog artikel op de website over nappaleer en waar de naam vandaan komt)

• Ruw leer
Ook dit is een logische: ruw leer zijn alle leersoorten met een ruw oppervlak. Het ruwe oppervlak wordt verkregen door een mechanische bewerking. Je kunt denken aan suède, nubuk , zeemleer of hunting leer.

Suède behoort dus tot de ‘ruwe’ leersoorten, het is in feite de onderkant van het nerfleer wat machinaal wordt bewerkt om het een fluweelachtig oppervlak te geven. Ook van het splitleer kan suède gemaakt worden, we spreken dan van splitsuède.

Nubu(c)k is vaak een stevig kalfs- of rundleer, wat in tegenstelling tot suède aan de nerfzijde wordt geslepen. Het heeft net als suède een fluweelachtig oppervlak.

De bovenste laag van een huid wordt ook wel bovenleer of nerfleer genoemd. Het nerfleer is in vergelijking met splitleer sterker.

Uit de onderlaag van de huid wordt het splitleer gehaald, die kunstmatig van een nerfprint wordt voorzien. Splitleer wordt gebruikt op plaatsen die minder belast worden, denk aan de zijkanten of de achterkant van een zitbank, omdat de kwaliteit van splitleer niet hetzelfde is als die van nerfleer of bovenleer.

Leer kan op verschillende manieren worden gekleurd.

Zo heb je anilineleer, dit is een in een vat doorgeverfd, niet gedekt leer met open poriën. Het leer dankt zijn naam aan de anilineverf: een transparante vloeistof die door het leer wordt opgenomen, zonder een dekkende laag achter te laten. Net als bij beits. Anilineleer is zacht en voelt aangenaam warm aan. Het heeft de neiging om te verbleken en het is gevoeliger voor vervuiling en vlekken.

Semi anilineleer is niet zo gevoelig als anilineleer. Het wordt onder de toevoeging van een kleine hoeveelheid pigmentverfstoffen in poedervorm aniline geverfd. De natuurlijke print wordt daarbij niet verdekt.

Gedekt leer

Leer waarvan het oppervlak een laag dekverf heeft, noem je gedekt leer. Deze zogenaamde ‘finish’, bestaande uit verf plus een topcoat, en deze beschermt het leer. Zeker in vergelijking met anilineleer voelt gedekt leer veel stugger aan. Autoleer is bijna altijd gedekt leer.

Indien het leer zwaar wordt gefinished, voelt het wat kouder aan. Meestal is het dan wel goed beschermd tegen waterdruppels. De looiing en de uiteindelijke finish zorgen ervoor dat het leer waterdruppels opneemt, een beetje opneemt met vertraging of zelfs helemaal afstoot. Denk aan je bergschoenen, je wilt natuurlijk niet dat de regen of sneeuw in je schoenen doordringt. 

Het looien van een dierenhuid stopt het bedervingsproces en transformeert de huid in een duurzaam leer. Het leer kan heel lang meegaan, maar dat wil niet zeggen dat het niet beschadigd kan worden.

Waardoor beschadigt leer?

• Zon
De zon veroorzaakt haarscheuren in de bovenste beschermlaag van leer, lang voordat je de schade kunt zien. In die droogtescheuren hoopt vocht en vuil op, op die manier wordt de schade nog groter. In 80% van de schades aan leer, is de zon de directe veroorzaker.

• Chemie
De emulgatoren (tenside) in huishoudreinigers maken de top coat van leer zwakker en lossen de verf op. Deze reinigers zijn meestal te alkalisch voor leer en veroorzaken daardoor onbalans bij de chemische verbindingen die het leer in stand moeten houden. Wij zeggen altijd: niet elke reiniger die goed reinigt, is een goede reiniger!

• Zweet, lichaamsvet, vuil
Lichaamsvet en zweet verzamelen zich in de poriën en de haarvaten van het leeroppervlak. Het leer verzuurt daardoor en wordt almaar zwakker. De afgestorven huidcellen en het vocht zijn de ideale voedingsbodem voor bacteriën en schimmels die het leer aantasten. Bij fauteuils zie je daarom vaak dat het leer is aangetast op de plekken waar handen en hoofd rusten, terwijl de rest van het leer nog in goede staat is.

• Slijtage
Slijtage is één van de hoofdoorzaken van schade. Zon, zweet en chemicaliën hebben de top coat verzwakt, slijtage doet de rest. Onderhoudsmiddelen voor leer moeten daarom ook slijtage-reducerende bestanddelen bevatten.